Aleksander Żebruń

---

Życiorys

Aleksander Żebruń był osobą o złożonej biografii, co można zauważyć już w kontekście jego rodzinnych korzeni. Syn Wasyla, który pełnił funkcję strażnika granicznego w ramach Imperium Rosyjskiego w miejscowości Tomaszów Lubelski, miał ukraińskie pochodzenie. Jego życie znacząco zmieniło się po wybuchu I wojny światowej, kiedy to wraz z rodzicami ewakuowano go na wschód, gdzie w Smoleńsku spędził lata 1914–1918, kończąc tam dwie klasy gimnazjum realnego. Po powrocie do rodzinnego Tomaszowa w 1918 roku, rozpoczął pracę w gospodarstwie rolnym i następnie praktykę w szewstwie.

W 1924 roku z grupą przyjaciół, w tym Szymonem Ostapczukiem, Janem Oleszczukiem oraz Włodzimierzem Bizoniem, Żebruń założył lokalną komórkę Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy (KPZU), pełniąc rolę sekretarza w komitecie rejonowym. Jego działalność polityczna doprowadziła do pierwszego aresztowania 12 maja 1926 roku. Dwa lata później, 9 sierpnia 1927 roku, sąd w Zamościu skazał go na karę dwóch lat więzienia, którą odbywał w Sandomierzu, Zamościu oraz Łucku. Po wyjściu z więzienia w listopadzie 1929 roku, powrócił do Tomaszowa, by wznowić swoją działalność w KPZU.

Członek komitetu okręgowego w Chełmie, a od czerwca 1932 roku sekretarz przekrójowej organizacji w Stanisławowie i Stryju, został przeniesiony do Lwowa, gdzie objął stanowisko sekretarza okręgu podmiejskiego KPZU. Niestety, jego działalność znów przyciągnęła uwagę władz, w wyniku czego został aresztowany 21 maja 1933 roku. Skazany na siedem lat w Rawiczu, był częścią więziennej komuny partyjnej. Po amnestii w 1938 roku, Aleksander wrócił do Tomaszowa, gdzie szybko wznowił kontakt z członkami swojej partii.

W czasach wojennych, po agresji ZSRR na Polskę i objęciu Tomaszowa przez Armię Czerwoną w 1939, Żebruń jako organizator wiecu powitalnego dla Armii Czerwonej, wraz z siostrą Olgą i Adamem Humerem, utworzył Tymczasowy Komitet Rewolucyjny. Chociaż Armia Czerwona wycofała się z Tomaszowa w październiku 1939 roku, działalność Żebrunia nie ustała. Po powrocie do rodzinnych stron 30 lipca 1941 roku, ukrywał się przez ponad półtora roku w gospodarstwie swojego przyjaciela.

Podczas okupacji, po powrocie do Tomaszowa, nawiązał łączność z komendanturą miasta, co doprowadziło do jego nominacji na kierownika Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Tomaszowie Lubelskim 31 sierpnia 1944 roku. To stanowisko wiązało się z dużą odpowiedzialnością, w tym z prześladowaniami działaczy niepodległościowych. Żebruń był już znany ze swojego despotyzmu, co świetnie ilustruje incydent, gdy naciskał na władze miejskie, aby wybudowano pomnik wdzięczności Armii Czerwonej.

Wielokrotnie łamał zasady współżycia społecznego, co doprowadziło do konfliktów z innymi przedstawicielami władz, na przykład z Franciszkiem Bartłomowiczem, komendantem powiatowym Milicji Obywatelskiej. Pochowany nawojskowych Powązkach (kwatera B33-7-3), Żebruń był także bratem Olgi Żebruń.

---

Oceń: Aleksander Żebruń

---