Stanisław Obirek

---

Życiorys

Stanisław Obirek pochodzi z Narola. Po zakończeniu szkoły średniej w 1975 roku rozpoczął naukę na kierunku teatrologii na Uniwersytecie Jagiellońskim. Już rok później, w 1976 roku, pod silnym wpływem jezuity Stanisława Musiała oraz Andrzeja Jamróza, podjął decyzję o wstąpieniu do zakonu jezuitów. Nowicjat odbył w Starej Wsi. W 1983 roku został wyświęcony na księdza w Neapolu, a w 1991 roku złożył profesję zakonną.

W okresie od 1978 do 1980 roku Obirek studiował filozofię na Wydziale Filozoficznym Księży Jezuitów w Krakowie. Następnie, do roku 1983, zgłębiał teologię na Papieskim Wydziale Teologicznym w Neapolu, a później kontynuował naukę teologii na Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie w latach 1983–1985. W latach 1985-1989 studiował polonistykę na UJ. W 1994 roku uzyskał doktorat z zakresu teologii na PAT oraz w 1998 r. uzyskał tytuł doktora habilitowanego nauk humanistycznych, koncentrując się na historii nowożytnej. W dniu 19 września 2011 roku otrzymał nominację profesorską.

Od 2013 roku pełni rolę wykładowcy na Uniwersytecie Warszawskim w Ośrodku Studiów Amerykańskich. Już od 2008 roku współpracuje z portalem Studio Opinii, co przyczyniło się do jego rozpoznawalności. W roku 2017 przygotował dla Fundacji Edukacja Przyszłości cykl edukacyjny „Teologia dla młodzieży”, który liczył 15 odcinków oraz programy o jezuitach i na temat Judasza, jak i inne filmiki dotyczące herezji.

W latach 1994-1998 pełnił funkcję rektora Kolegium Księży Jezuitów w Krakowie. Uczył również na jezuickim uniwersytecie College of the Holy Cross w Worcester, gdzie w 1999 roku prowadził wykłady dotyczące historii Europy Środkowej i Wschodniej. Od 2006 roku jest profesorem na Wydziale Studiów Międzynarodowych i Politologicznych Uniwersytetu Łódzkiego. Poza tym zajmuje stanowisko kierownika Katedry Historii i Filozofii Kultury oraz dyrektora Centrum Kultury i Dialogu przy Wyższej Szkole Filozoficzno-Pedagogicznej „Ignatianum”.

Obirek zaangażowany jest w dialog z różnymi religiami, w tym judaizmem oraz z osobami niewierzącymi. Jest również twórcą Centrum Kultury i Dialogu, gdzie promuje interakcje religijne inspirowane myślą Anthony’ego de Mello. W swoich publikacjach nie waha się krytykować Kościoła rzymskokatolickiego, co niejednokrotnie prowadziło do dyscyplinowania go przez przełożonych. W 1994 roku objął stanowisko redaktora naczelnego kwartalnika „Życie Duchowe”, w którym starał się nawiązać dialog z agnostykami. Jego wywiad z 2002 roku dla „Przekroju” dotyczący bałwochwalczego kultu Jana Pawła II, czynił mu kłopoty, co zostało jednak zepchnięte w cień przez dalsze kontrowersje.

W 2003 roku, jako jedyny duchowny, podpisał List Otwarty do Europejskiej Opinii Publicznej. Krytyka papieża Jana Pawła II w wywiadzie dla „Le Soir” w 2005 roku przyniosła mu roczny zakaz kontaktowania się z mediami oraz prowadzenia wykładów w Ignatianum, co w końcu doprowadziło do jego odejścia z zakonu oraz rezygnacji z kapłaństwa.

Odejście z kapłaństwa

W 2005 roku, jesienią, Stanisław Obirek ogłosił swoją decyzję o wystąpieniu z zakonu oraz zakończeniu kariery kapłańskiej. Przyczyny tej decyzji szeroko omówił w książce „Przed Bogiem”, w której opisał wywiad, jaki przeprowadzili z nim Andrzej Brzeziecki oraz Jarosław Makowski. Powrócił do tej kwestii w swojej pracy „Polak katolik?”, w której poddał refleksji polski katolicyzm i swoje osobiste doświadczenia związane z wstąpieniem do zakonu w 1976 roku oraz odejściem w 2005 roku. W 2020 roku zdradził również, że jednym z powodów tej decyzji było molestowanie seksualne, którego doświadczył w dzieciństwie ze strony dwóch kapłanów.

Publikacje

Stanisław Obirek, znakomity badacz i autor szeregu wpływowych prac, wydał wiele znaczących publikacji w ciągu swojej kariery. Jego twórczość obejmuje różnorodne tematy, od teologii, przez antropologię, po historię Kościoła. Poniżej przedstawiamy listę wybranych książek, które ukazały się pod jego nazwiskiem:

• Obirek Stanisław. Wizja Kościoła i państwa w kazaniach ks. Piotra Skargi SJ. Kraków: Wydawnictwo WAM, 1994. ISBN 83-7097-071-0,
• Obirek Stanisław. Wizja państwa w nauczaniu jezuitów polskich w latach 1564–1668. Kraków: Wydział Filozoficzny Towarzystwa Jezusowego, 1995. ISBN 83-905004-0-X,
• Obirek Stanisław. Michał Jurkowski SJ, autor „Historyj świeżych i niezwyczajnych”. Kraków: Wydział Filozoficzny Towarzystwa Jezusowego, 1996. ISBN 83-905004-1-8,
• Obirek Stanisław. Działalność kulturalna jezuitów w Rzeczypospolitej Obojga Narodów (1564-1668). Próba syntezy. Kraków: Wydział Filozoficzny Towarzystwa Jezusowego, 1996. ISBN 83-905004-7-7,
• Obirek Stanisław. Jezuici w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w latach 1564–1668. Działalność religijna, społeczno-kulturalna i polityczna. Kraków: WFTJ, 1996. ISBN 83-906568-6-8,
• Obirek Stanisław. Jezuici na dworach Batorego i Wazów 1580-1668. Wpływ kapelanów dworskich i wychowawców książąt na postawy panujących i politykę państwa. Kraków: Wydział Filozoficzny Towarzystwa Jezusowego, 1996. ISBN 83-7097-268-3,
• Obirek Stanisław. Ludzkie oblicze nowej świętej. Siostra Faustyna Kowalska: (1905-1938). Kraków: Wydawnictwo WAM, 2000. ISBN 83-7097-758-8,
• Obirek Stanisław. Apostoł odrzuconych. Błogosławiony ojciec Jan Beyzym SJ 1850-1912. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2002. ISBN 83-7318-000-1,
• Obirek Stanisław. Nad Dziesięcioma Przykazaniami. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2004. ISBN 83-7318-246-2,
• Obirek Stanisław. Przed Bogiem. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B., 2005. ISBN 83-7414-191-3,
• Obirek Stanisław. Religia – schronienie czy więzienie?. Łomża: Oficyna Wydawnicza Stopka, 2006. ISBN 83-85734-70-8,
• Obirek Stanisław. Obrzeża katolicyzmu. Poznań: Wydawnictwo „Forum Naukowe” Passat – Paweł Pietrzyk, 2008. ISBN 978-83-61053-11-8,
• Obirek Stanisław. Catholicism as a cultural phenomenon in the time of globalization: a Polish perspective. Łódź: Łódź University Press, 2009. ISBN 978-83-7525-310-8,
• Obirek Stanisław. Uskrzydlony umysł. Antropologia słowa Waltera Onga. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2010. ISBN 978-83-235-0650-8,
• Dorosz Krzysztof, Obirek Stanisław. Między wiarą a kościołem. Listy o szukaniu drogi. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca, 2010. ISBN 978-83-7554-221-9,
• Obirek Stanisław. Umysł wyzwolony. W poszukiwaniu dojrzałego katolicyzmu. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B., 2011. ISBN 978-83-7414-922-8,
• Obirek Stanisław i Zygmunt Bauman. O Bogu i człowieku. Rozmowy. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2013. ISBN 978-83-08-05089-7,
• Obirek Stanisław i Zygmunt Bauman. Conversazioni sul Dio e sull’uomo. Bari: [Laterza], przekł. R. Polce, 2014. ISBN 978-88-58-11459-9,
• Obirek Stanisław i Zygmunt Bauman.O Bogu i človjeku: Razgovori, przekł. (na chorwacki) Mladen Martić, Naklada Ljevak, Zagrzeb 2014. ISBN 978-953-303-780-6,
• Obirek Stanisław i Zygmunt Bauman. Of God and Man, Cambridge: [Polity], 2015. 9780745695686 [Hardcover], 9780745695693 [Paperback],
• Obirek Stanisław i Zygmunt Bauman. On the World and Ourselves, Cambridge: [Polity], 2015. 9780745687117 [Hardcover], 9780745687124 [Paperback]. (wyd. pol. O świecie i sobie samych. Warszawa: Wydawnictwo Arbitror 2020 ISBN 978-83-66095-25-0,
• Obirek Stanisław. Polak katolik?, Wydawnictwo CiS, Warszawa 2015, ISBN 978-83-61-71018-9,
• Obirek Stanisław. Nones – A New Religious Category, a New Form of American Pragmatism?, w: Dyskursy o kulturze. Discourses on Culture 5(2016), s. 145–153. (można pobrać on line: http://dyskursy.san.edu.pl/index.php?id=120),
• Obirek Stanisław i Zygmunt Bauman. O Bogu i čoveku: Razgovori, przekł. (na serbski) Ivana Dokić Sauderson, Mediterran Publishing, Novi Sad 2016. ISBN 978-86-6391-046-1[Paperback],
• Obirek Stanisław. The Many Faces of John Paul II, w: Religion, Politics, and Values in Poland. Continuity and Change Since 1989, ed. Sabrina Ramet, Irena Borowik, Palgrave Macmillan, New York 2017, s. 41–59,
• Obirek Stanisław. Julian Klaczko: Religious or Cultural Conversion?, w: The Trilingual Literature of Polish Jews from Different Perspectives. In Memory of I.L. Peretz, wyd. Alina Molisak, Shoshana Ronen, Cambridge Scholars Publishing, Cambridge 2017, 147-156,
• Obirek Stanisław. The Historiography on Early Modern Jesuits in Poland, w: Jesuit Historiography Online: http://referenceworks.brillonline.com/entries/jesuit-historiography-online/the-historiography-on-early-modern-jesuits-in-poland-SIM_192569 (dostęp 12 XI 2017),
• Obirek Stanisław. Od ekskluzji do pluralizmu teologicznego – zmiana paradygmatu w teologii katolickiej, w: Między ekskluzją a inkluzją w edukacji religijnej, red. Monika Humeniuk, Iwona Paszenda, Instytut Pedagogiki UWr, Wrocław 2017, 37-54,
• Obirek Stanisław. Evolution and Theology, or Theology of Evolution in the USA, w: „Studia Religiologica”, Tom 50 (2017), Numer 3, s. 279–290. (dostępne online: http://www.ejournals.eu/Studia-Religiologica/Numer-50-3-2017/art/10791/),
• Obirek Stanisław. Contemporary Liberal Catholicism in the USA, w: „Nurt SVD” 1(2018), t. 143, s. 285–296. (dostępne online: http://nurtsvd.pl/index.php/numery-archiwalne-menu/32-nr1-2018),
• Obirek Stanisław. Why the Polish Pope Became the Highest (not only Moral) Authority for So Many Poles, w: „Rivista di storia del cristianesimo” 15 (1/2018), s. 147–154,
• Obirek Stanisław. Thomas Merton prekursor postsekularyzmu, w: „Świat i Słowo” 2 (31/2018), s. 39–58,
• Obirek Stanisław. Każdy z nas potrzebuje czasu, czyli rzecz nie tylko o Janie Tomaszu Grossie, w: „Zagłada Żydów. Studia i Materiały”, 14 (2018), s. 512–520,
• Obirek Stanisław. La liberta della coscienza e il diritto di professare la propria fede, w: Opzione diritti. Conquiste, omissioni, negazioni, red. Samuele Sangalli, LUISS University Press, Roma 2018, s. 99–117,
• Obirek Stanisław. The Experience of Faith in a Postsecular Context, w: The Experience of Faith in Slavic Cultures and Literatures in the Context of Postsecular Thought, red. Sosnowska Danuta, Drzewiecka Ewelina, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2019, s. 50–64,
• Obirek Stanisław. Urojenia religijne, w: Filozofia religii. Kontrowersje, red. Jacek Hołówka, Bogdan Dziobkowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2019, s. 151–171,
• Obirek Stanisław. Polska wieś wobec katolicyzmu 1918-2018 – refleksja antropologiczna, w: Ciągłość i zmiana. Sto lat rozwoju polskiej wsi, red. Maria Halamska, Monika Stanny, Jerzy Wilkin, IRWIR, Warszawa 2019, s. 549-576,
• Obirek Stanisław. Dar skrzydeł albo o tęsknocie Stanisława Vincenza za zatopioną Atlantydą, w: Zatrudnienie: literat. Materiały, studia i szkice o Stanisławie Vincencie, red. Jan A. Choroszy, Wrocław: Agencja Wydawnicza a linea 2015 (faktyczna publikacja 2019, s. 193-202,
• Obirek Stanisław. Katolickie sumienie a wyzwania postsekularyzmu, w: Forum Pedagogiczne, 1-2 (2019),
• Obirek Stanisław. The Challenge of Postsecularism, w: Journal of Nationalism, Memory & Language Politics Volume 13 Issue 2, s. 1-12,
• Obirek Stanisław. Zadziwiające milczenie polskiego Kościoła katolickiego o Holokauście, w: „Zagłada Żydów. Studia i Materiały”, 15 (2019), s. 112-135,
• Stanisław Obirek i Arno Tausch, Global Catholicism, Tolerance and the Open Society. An Empirical Study of the Value Systems of Roman Catholics, Springer International Publishing 2020, Hardcover ISBN 978-3-030-23238-2,
• Stanisław Obirek. Postsekularny niepokój, w: Humaniora. Czasopismo Internetowe Nr 4 (28)/2019, s. 99–117.http://humaniora.amu.edu.pl/sites/default/files/humaniora/Humaniora%2028/Obirek_Hum_4_28_S.pdf,
• Stanisław Obirek. Odreligijnianie katolicyzmu polskiego, w: Między socjologią a filozofią i teologią. Księga jubileuszowa dla Profesora Józefa Baniaka, red. Jerzy Kaczmarek, Wydawnictwo Nauk Społecznych i Humanistycznych UAM, Poznań 2019, s. 289-305,
• Stanisław Obirek, Artur Nowak, Wąska ścieżka. Dlaczego odszedłem z Kościoła, Agora, Warszawa 2020,
• Stanisław Obirek, John Locke at the Polish Brothers school, w: Humaniora. Czasopismo Internetowe, No. 1 (29)/2020, pp. 31–38,
• Stanisław Obirek, Polonia: il mito messianico universale è finito sul selciato, w: Limes. Rivista Italiana di Geopolitica, 4 03 2020 (https://www.limesonline.com/cartaceo/polonia-il-messianismo-e-finito-sul-selciato?prv=true),
• Stanisław Obirek, Russia e Polonia: storia di una inimicizia amorosa, w: Limes. Rivista Italiana di Geopolitica, 8 06 2020,
• Stanisław Obirek, Złożona prawda o Janie Pawle II, w: Papież. The Pope, red. Delfina Jałowik, MOCAK the Museum of Contemporary Art in Krakowie, Kraków 2020, p. 4-29,
• Stanisław Obirek, The Complex Truth of John Paul II, w: Papież. The Pope, red. Delfina Jałowik, MOCAK the Museum of Contemporary Art in Krakowie, Kraków 2020, p. 4-29,
• Stanisław Obirek, “A man of many faces”? The paradoxes of the Polish pope, in Notes from Poland, 17 05 2020,
• Stanisław Obirek, “Człowiek o wielu twarzach”: paradoksy polskiego papieża, w: Notes from Poland, 17 05 2020,
• Obirek Stanisław i Zygmunt Bauman, O świecie i sobie samych, Wydawnictwo Arbitror, Warszawa 2020,
• Obirek Stanisław, Pożytki z czytania recenzji, Paweł Kozłowski, Przeciw systemowi. Rozmowy z książkami…, Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa 2020, „Twórczość” 4 (2021), s. 130-137,
• Obirek Stanisław, Polak katolik po przejściach, Wydawnictwo CiS, Stare Groszki 2021,
• Wąska ścieżka. Dlaczego odszedłem z Kościoła, Wydawnictwa Agora, 2020 (wywiad-rzeka ze przeprowadzony przez Artura Nowaka),
• Gomora. Władza, strach i pieniądze w polskim Kościele, Wydawnictwa Agora, 2021 (reportaż, współautor Artur Nowak),
• Babilon. Kryminalna historia kościoła (reportaż, współautor Artur Nowak), Wydawnictwa Agora, 2022, ISBN 978-83-268-4012-8,
• Studies on Global Catholicism, w: Development, Globalization, Global Values, and Security. Essays in Honor of Arno Tausch, wyd. Glen Segell, Springer, Cham 2023, s. 129-139,
• An Auschwitz Absolution – it is a moral scandal, w: Auschwitz and Absolution. The Case of the Commandant and the Confessor, Orbis Book, New York 2023, s. 142-148,
• Stanisław Lem i jego żydowski sekret. Dlaczego żydowskość stała się problemem dla polskich Żydów po II wojnie światowej, w; Teksty Drugie nr 5/2023, 252-272,
• Ad Theologiam Promovendam and the Reform of Modern Catholic theology, w: Encounter. A Journal of Interdisciplinary Reflections of Faith and Life (vol. 15, no.1, January-June 2024), 10-25,
• Mapy nie są terytorium czyli o niemożności wyznaczenia granic opisu religii, w: Kwartalnik Historii Żydów, nr 1 (289), 2024, 133-146.

---

Oceń: Stanisław Obirek

---